Unikający styl przywiązania, czyli relacja z dystansem

Nie każda relacja opiera się na bliskości i otwartości. Dla wielu osób emocjonalna intymność jest niekomfortowa – uciekają od niej, nawet jeśli deklarują, że pragną związku. Taki schemat zachowań określa się mianem unikającego stylu przywiązania. Styl ten może prowadzić do barier komunikacyjnych, nieporozumień, a także poczucia samotności w relacji. Dziś wyjaśnimy, czym jest styl unikający, jakie są jego przyczyny, jak objawia się w związkach, a także jak z nim pracować.

Unikający styl przywiązania – co to jest?

Unikowy styl przywiązania (ang. avoidant attachment style) to jeden z czterech podstawowych stylów przywiązania opisanych w psychologii rozwojowej. Osoby z unikającym stylem przywiązania najczęściej doświadczyły w dzieciństwie sytuacji, w których ich potrzeby emocjonalne były:

ignorowane,
wyśmiewane,
traktowane jako problematyczne.

W efekcie nauczyły się polegać wyłącznie na sobie, unikać emocjonalnych konfrontacji i trzymać dystans w relacjach.

Psychologowie tacy jak Amir Levine i Rachel Heller (autorzy książki „Attached”) oraz dr Sue Johnson, twórczyni terapii skoncentrowanej na emocjach (EFT), podkreślają, że osoby z unikającym stylem przywiązania często deklarują chęć związku, ale nie potrafią utrzymać bliskości, ponieważ kojarzy im się ona z utratą kontroli lub zależnością.

Unikający styl przywiązania – przyczyny

Na samym początku warto podkreślić, że unikający styl przywiązania nie pojawia się przypadkiem. Kształtuje się stopniowo, w odpowiedzi na sposób, w jaki dziecko doświadcza relacji z opiekunami oraz otoczeniem w najważniejszych etapach swojego rozwoju emocjonalnego. Najczęstsze przyczyny unikającego stylu przywiązania:

Brak ciepła i reaktywności emocjonalnej ze strony rodziców. Gdy dziecko nie doświadcza bliskości, dotyku, czułości czy empatycznego wsparcia, uczy się, że jego emocje nie są ważne. Z czasem zaczyna tłumić własne potrzeby, a także budować mur obojętności
Wychowanie w atmosferze „zimnego dystansu”. W wielu domach panowało przekonanie, że okazywanie emocji to oznaka słabości. Dzieci wychowane w takich warunkach uczą się, że nie warto się otwierać, bo ich uczucia nie spotkają się z akceptacją. Mogą być wyśmiane, zignorowane, a także ukarane.
Nadmierna krytyka lub wygórowane wymagania bez wsparcia emocjonalnego. Jeśli dziecko słyszy tylko to, co robi źle, a nie otrzymuje pochwał czy otuchy w chwilach porażek, uczy się ukrywać swoje potrzeby, a także emocje. Buduje niezależność opartą nie na sile, lecz na przekonaniu, że nie może nikomu zaufać.
Wychowanie w przekonaniu, że samodzielność to jedyna droga do akceptacji. W wielu rodzinach miłość i szacunek były „warunkowe”. Trzeba było zasłużyć na uwagę, osiągać sukcesy, być zawsze silnym, jak i również samodzielnym. W takich warunkach dziecko nie rozwija zdrowej zależności, ale wchodzi w tryb emocjonalnego odcięcia.
Traumatyczne doświadczenia związane z porzuceniem lub odrzuceniem. Utrata opiekuna, rozwód rodziców, pobyt w placówce opiekuńczej lub inne nagłe zerwania mogą prowadzić do powstania przekonania: „Lepiej nie przywiązywać się do nikogo, bo to boli”. Dziecko uczy się zamykać na relacje, by nie ryzykować ponownego zranienia.
Wzorce związków romantycznych opartych na chłodzie emocjonalnym. Nastolatkowie i młodzi dorośli, którzy trafiają na partnerów emocjonalnie niedostępnych, mogą utrwalać styl unikający. Uczą się, że w relacjach lepiej nie pokazywać prawdziwego „ja”, bo to prowadzi do bólu, rozczarowania, a także samotności.

Unikający styl przywiązania w związku – zagrożenia

Unikający styl przywiązania w związku to mieszanka potrzeby bliskości i lęku przed nią. Z zewnątrz taka relacja często wygląda jak walka o emocjonalny kontakt – jedna osoba pragnie zbliżenia, a druga się oddala. To prowadzi do frustracji, konfliktów i braku satysfakcji z relacji. Główne zagrożenia stylu unikającego w relacjach:

Bariera komunikacyjna – partner z unikowym stylem rzadko mówi o swoich uczuciach, nie odpowiada na potrzeby emocjonalne drugiej strony
Znikanie w trudnych momentach – zamiast rozmowy pojawia się wycofanie lub tzw. „ghosting”
Zamrożone emocje – relacja może wydawać się pozbawiona głębi i intymności
Brak długofalowego zaangażowania – osoba z unikającym stylem często unika wspólnych planów
Obwinianie drugiej strony – za „duszenie”, „przytłaczanie” czy chęć zbyt dużej bliskości

To właśnie z unikającym stylem przywiązania wiąże się dobrze znany schemat: zdystansowany facet i dziewczyna szukająca emocjonalnej więzi – lub odwrotnie.

Styl unikający – jak pracować?

Co istotne,styl przywiązania nie jest wyrokiem. To nie trwała etykieta, ale schemat, który powstał w odpowiedzi na trudne lub niesatysfakcjonujące doświadczenia relacyjne. I jak każdy schemat może być modyfikowany. Zmiana wymaga jednak uważności, konsekwencji, a także odwagi do pracy nad sobą. Najważniejsze jest stopniowe budowanie zaufania, nauka wyrażania emocji, jak i również otwieranie się na potrzeby drugiej osoby.

Choć styl unikający często łączy się z silnym lękiem przed bliskością, to nie oznacza, że osoba z takim stylem jest skazana na zdystansowane relacje. Przeciwnie, można nauczyć się tworzyć zdrowe, emocjonalnie satysfakcjonujące związki. Jak pracować ze stylem unikającym? Przedstawiamy 7 skutecznych sposobów:

1. Zidentyfikuj swój styl

Pierwszym krokiem do zmiany jest świadomość. Samo uświadomienie sobie tego schematu to już ogromny krok w stronę zmiany. Wiesz, z czym się mierzysz.

2. Zapisuj myśli i emocje

Osoby z unikowym stylem przywiązania często mają trudność z nazwaniem, a także rozpoznaniem swoich emocji. Prowadzenie dziennika, w którym zapisujesz swoje reakcje, lęki i potrzeby, może pomóc ci dostrzec powtarzające się wzorce. Możesz wypisać, w jakich momentach zamykasz się na partnera czy czujesz potrzebę oddalenia.

3. Ćwicz empatyczne słuchanie i wyrażanie uczuć

Zamiast unikać kontaktu emocjonalnego, spróbuj ćwiczyć świadome słuchanie drugiej osoby. Nie oceniaj, nie przerywaj ani nie uciekaj. Ucz się także mówić o sobie, nawet jeśli to trudne: „Potrzebuję chwili dla siebie”, „Czuję się przytłoczony”, „To dla mnie nowe”. To pierwszy krok do prawdziwej bliskości.

4. Nie unikaj rozmów o emocjach

Bariera komunikacyjna to częsty problem w relacjach z osobami unikającymi bliskości. Dlatego postaraj się przełamywać bariery poprzez otwarte rozmowy. Zamiast znikać, zamykać się w sobie , a także zmieniać temat, spróbuj zostać w rozmowie. Nawet jeśli czujesz dyskomfort.

5. Zmień przekonania o bliskości

Styl unikający często wiąże się z przekonaniami typu: „Bliskość to słabość”, „Zaangażowanie ogranicza moją wolność”, „Potrzeby drugiej osoby mnie przytłaczają”. Praca nad sobą oznacza również podważenie tych schematów i zastąpienie ich nowymi, zdrowszymi, takimi jak:

„Mogę być blisko i nadal być sobą”,
„W relacji mogę mieć przestrzeń”.

6. Daj sobie czas

Zmiana stylu przywiązania to proces. Nie oczekuj rewolucji z dnia na dzień. Zamiast tego świętuj małe sukcesy np. to, że udało ci się zostać w rozmowie, nie zignorować wiadomości, wyrazić emocje, których zwykle nie pokazujesz. Każdy taki krok to kawałek większej zmiany.

7. Zainwestuj w rozwój umiejętności komunikacyjnych

Jednym z elementów pracy ze stylem unikającym jest nauka zdrowej komunikacji. Czyli takiej, która pozwala mówić o sobie bez lęku, a także słuchać innych bez ucieczki. Doskonałym wsparciem w tym zakresie może być profesjonalne szkolenie z komunikacji. Dzięki niemu nauczysz się m.in.:

jak wyrażać swoje potrzeby w sposób jasny i asertywny,
jak rozmawiać z partnerem o emocjach i oczekiwaniach,
jak słuchać bez oceniania i przerywania,
jak radzić sobie w sytuacjach konfliktowych, nie uciekając w dystans.

To szkolenie to świetny krok dla każdego, kto chce zburzyć mur wokół siebie i nauczyć się budować relacje na nowo – z empatią, uważnością i otwartością.

Mini Workbook: Praca nad stylem unikającym przywiązania

Na sam koniec przygotowałyśmy dla Ciebie ćwiczenia, które pomogą Ci poradzić sobie z unikającym stylem przekonania!

Ćwiczenie 1: Dziennik Emocji – Rozpoznawanie i Zrozumienie

Cel: Zrozumienie swoich emocji i wzorców wycofywania się.

Instrukcja: Codziennie przez 7 dni zapisuj swoje emocje w trudnych sytuacjach. Zwróć uwagę, kiedy pojawia się chęć unikania bliskości. Odpowiedz na pytania poniżej:

Co czuję? (Opis emocji: smutek, złość, strach, lęk itp.)
Kiedy i dlaczego poczułem/poczułam się wycofany/a? (Sytuacja: np. rozmowa o uczuciach, konflikt, bliskość z drugą osobą.)
Co mogłem/mogłam zrobić inaczej? (Zastanów się, jak mogłeś/mogłaś zareagować w sposób bardziej otwarty.)

Ćwiczenie 2: Tydzień Bez Wycofania

Cel: Aktywna walka z tendencją do wycofywania się.

Instrukcja: Wybierz tydzień, w którym zdecydujesz się nie wycofywać w trudnych emocjonalnie sytuacjach. Każdego dnia zapisz:

Czy udało mi się być bardziej otwartym/ą?
W jakiej sytuacji podjąłem/podjęłam aktywną próbę rozmowy, mimo chęci wycofania się?
Jakie zmiany zauważyłem/aś w sobie po tygodniu pracy?